روان سنجی

آنکه دیگران را می شناسد، مطالبی را آموخته است. آنکه خود را می شناسد، انسان اندیشمندی است. (لائو تسه)

تمایل به کسب اطلاعات بیشتر درباره ی رفتار انسان موجب پیدایش هزاران آزمون روانی شده است. آزمون ها می توانند نقاط قوت و ضعف را نشان دهند و  افراد را در جهت تحقق بخشیدن به نقاط قوت و شکوفایی شخصی سوق دهند. اکثر آزمون ها موضوع های بسیار جدی را مطرح می سازند و هدفشان کمک کردن به مردم در جهت بهبود زندگی آنها یا آشکار کردن رفتار آنهاست.

امروزه روان سنجی و روان آزمایی به عنوان فنونی برای ساختن ابزارهای سنجش پدیده های روانی و اندازه گیری آنها به پیشرفت های چشمگیری دست یافته است. تا بدانجا که آزمون ها و دیگر ابزارهای سنجش خصایص روانی در مراکز بهداشت روانی، مدارس، موسسات صنعتی، سازمان های کشوری و نظامی و دیگر نهادهای اجتماعی، برای هدف های تشخیص های بالینی، راهنمایی تحصیلی و شغلی و ارزشیابی، به طور گسترده مورد استفاده قرار می گیرند.

مزایای آزمون ها

1. صرفه جویی در وقت و هزینه: آزمون ها در کمترین زمان، بیشترین اطلاعات را  فراهم می آورند که باعث کاهش هزینه ها می شود.
2. اجرا و نمره گذاری دقیق و مشخص: دستورالعمل دقیقی که برای اجرای هر آزمون وجود دارد باعث می شود که متخصصین مختلف نتایج یکسانی را از آزمون ها استخراج کنند.
3. ایجاد انگیزه و رغبت در فرد: نوع سوالات و طراحی آزمون ها به صورتی است که افراد را تشویق به پاسخگویی می کند. این امر به خصوص در مورد آزمون های کودکان ضروری به نظر می رسد که معمولا شبیه بازی اجرا می شوند.
4. تنوع و گستردگی آزمون ها: برای سنجش توانایی های ذهنی و خصوصیات شخصیتی آزمون های متفاوتی در گروه های سنی مختلف (از سنین پایین کودکی تا سالخوردگی) وجود دارد.
5. ابزار کمکی برای تشخیص: آزمون ها یکی از مهمترین ابزارهای کمکی برای تشخیص مشکلات و اختلالات روانی برای روانشناسان و مشاوران می باشند.

تشخیص های بالینی                                                                                                                                                      

درمانگران، اغلب با آزمون های بالینی، مراجعان خود را تحت آزمایش قرار می دهند تا درمان مناسب آن ها را تعیین کنند. آزمون های زیادی در مورد افسردگی، اضطراب، استرس و دیگر مشکلات بالینی وجود دارد که ابزاری کمک تشخیصی برای درمانگران است. باید توجه دااشت  که آزمون های بالینی به تنهایی برای تشخیص یک اختلال یا بیماری کافی نیستند و  هدف آنها فراهم آوردن اطلاعات تکمیلی و ارزشمندی در کنار تشخیص متخصصین می باشد. بنابراین، این دسته از آزمون ها با تشخیص روانشناس انجام می شوند.

آزمون های فرافکن

آزمون های فرافکن عموما با توجه به اصول روانکاوی تهیه شده اند و هدف آنها شناخت لایه های عمیق و درونی شخصیت می باشد. کسانی که مشکلات عمیق و ریشه ای دارند و یا می خواهند ریشه ی تمایلات و تعارض های ناخودآگاه خود را بشناسند، می توانند از این آزمون ها سود جویند.

شناخت ویژگی های شخصیتی♀♂☻  

پژوهشگرانی که در قلمرو شخصیت فعالیت دارند آزمون هایی فراهم آورده اند که به ما اجازه می دهند تا درباره ی رفتار خود در موقیت های زندگی فکر کنیم و در نتیجه، امکان تغییر واکنش های خود و ورود به یک زندگی شاد و توام با رضایت را داشته باشیم. افرادی که دوست دارند در مورد ویژگی های شخصیتی خود یا اطرافیان خود اطلاعاتی به دست آورند می توانند از آزمون ها سود جویند. اطلاع از خصوصیات شخصیتی و نیازهای خود می تواند ما را در بهبود روابط اجتماعی کمک کند.

روابط خانوادگی و ازدواج

یکی از مهمترین کاربردهای آزمون ها، دوره ی آشنایی زوجین و پیش از ازدواج می باشد. با استفاده از آزمون ها، افراد در آستانه ی ازدواج می توانند خود و نیازهای خود را بهتر بشناسند. همچنین با شباهت ها و تفاوت های خود با طرف مقابل آشنا شوند و در نتیجه با آگاهی بیشتری زندگی مشترک خود را آغاز نمایند.

آزمون های سنجش بالینی روابط خانوادگی و زناشویی در مراکز مشاوره و روان درمانی به منظور تشخیص مشکلات موجود در روابط زناشویی و خانوادگی به کار می رود. این آزمون ها علاوه بر تشخیص، می تواند در پرداختن به ابعاد آسیب دیده ی روابط خانوادگی و زناشویی کمک کند.

شناخت توانایی های ذهنی

استعدادها در تمام افراد یکسان نیستند و همان طور که انسان ها از نظر شکل، قد و وزن با یکدیگر اختلاف دارند، از نظر هوش و رغبت ها هم متفاوت هستند. امروزه مسئولان تعلیم و تربیت متوجه شده اند که در مورد مسایل تربیتی نمی توان از روش های یکسان استفاده کرد. یک تصمیم مناسب باید پس از بررسی دقیق صورت گیرد. در واقع وقتی کودک در مقابل انتظارات خارج از توان خود قرار می گیرد، از نظر رشد شخصیت به همان اندازه لطمه می بیند که در مقابل انتظارات کمتر از توان خود قرار می گیرد. برای تشخیص استعداد یا تمایلات یا هوش افراد، نیاز به ابزار سنجش دقیق می باشد که یکی از مهمترین آن ها آزمون های هوش، استعداد و توانایی می باشند.

تعلیم و تربیت و مشاغل

یکی از اهداف مهم آموزش و پرورش آن است که به توانایی ها و محدودیت های افراد پی ببرد و امکان شوفایی آن ها را فراهم آورد و آن ها را به شغلی هدایت کند که با توانایی های جسمی و روانی آنان مطابقت داشته باشد و موجبات پیشرفت فرد و جامعه را فراهم آورد. غیر از عقب ماندگی ذهنی، دلایل دیگری نیز می توانند موجبات شکست دانش آموزان را فراهم آورند. دانستن اندازه ی بلوغ ذهنی نیز به اندازه ی سن کودک اهمیت دارد.

راهنمایی شغلی زمینه ی مهم دیگری برای کاربرد آزمون ها به وجود آورده است. مراکز راهنمایی شغلی برای اینکه بتوانند مراجعه کنندگان را راهنمایی کنند، باید از توانایی های ذهنی آن ها شناخت عمیقی داشته باشند. بدیهی است که این گونه شناخت ها به بررسی کامل و دقیق روانی نیاز دارد که یکی از مهمترین ابزارهای آن، آزمون های روانی می باشند. چه کسی باور می کند که توصیه نامه های مشکوک، مصاحبه های کوتاه و گزارش همکاران می توانند ارزشمند تر از یک آزمون کامل، استاندارد  و از پیش تعیین شده باشند. با اجرای آزمون های سازمانی و شغلی، نه تنها توانایی های افراد برای مشاغل مختلف مشخص می شوند، بلکه امکان مقایسه نیز فراهم می شود.

اصولی که در اجرا و تفسیر آزمون های روانی باید رعایت شود

1. صلاحیت آزماینده: اجرای آزمون ها یک امر تخصصی است. اجرا و تفسیر غلط آزمون ها توسط افراد بدون دانش کافی در این زمینه، نه تنها نتایج آزمون را بی اعتبار و غیر قابل استفاده می سازد، بلکه مهمتر از آن صدمات عاطفی و روانی برای مراجع دارد.
2. موقعیت اجرا: قبل از اجرای آزمون باید مطمئن شد که آزمودنی از سلامت جسمانی و آرامش و امنیت روانی برخوردار است.
3. محل اجرا: مکان اجرای آزمون باید دارای فضای مناسب، نور، هوا و حرارت کافی و به دور از عوامل حواس پرتی (مانند سر و صدا) باشد.
4. مدت اجرا: زمان قید شده در دستورالعمل هر آزمون باید مورد توجه قرار گیرد.
5. محافظت آزمون: آزمودنی نباید قبل از اجرای آزمون به سوالات دسترسی داشته باشد.
6. دستورالعمل اجرا: آزماینده مکلف است شرایط مندرج در دستورالعمل آزمون را رعایت کند. در غیر اینصورت آزمون از حالت استاندارد خارج می شود.
7. دقت در نمره گذاری و تصحیح: قبل از نمره گذاری آزمون ها، آزماینده باید مطمئن باشد که تمام اصول اجرای آزمون رعایت شده است. سپس با استفاده از کلیدها آزمون را با دقت تصحیح کند.
8. دقت در تعبیر و تفسیر: در تعبیر و تفسیر آزمون ها ضروری است که به محدودیت های آزمون و ضرایب پایایی و اعتبار آن توجه شود. همچنین قضاوت ها نباید قطعی باشند.
9. بیان نتایج آزمون ها: نتایج آزمون ها باید با احتیاط اعلام شود و طوری بیان شود که موجب برچسب زدن و یا برانگیختن عواطف منفی آزمودنی نگردد.
10. توجه به خطای اندازه گیری: همیشه مقداری خطای اندازه گیری در آزمون ها وجود دارد. بنابراین بهتر است قضاوت در مورد فرد متکی بر چند آزمون باشد و با اطلاعات حاصل از فنون دیگر مشاوره مقایسه شود.

                آزمون های شخصیت