رعایت اصول صحبت كردن، گوش دادن و ارتباط غيركلامي، به شما كمك مي‌كند فضاي ارتباطي‌تان را از سوء‌تفاهم‌ها و كلمات مسموم و صدمه‌زننده پاك كنید و صميميت‌تان را افزايش دهيد. اما رعايت اين اصول هميشه آسان نيست و گاهي حتي بدون اين‌كه متوجه باشيد، از الگوهاي مخربِ صحبت كردن و گوش كردن استفاده مي‌كنيد و به رابطه‌تان صدمه مي‌زنيد.

 براي اجتناب از چنين اتفاقي بايد به ويژه وقتي اوضاع و شرايط زندگي‌ شما استرس‌آور و تنش‌زاست، مراقب شيوه‌ی صحبت كردن و گوش دادن خود باشيد تا به محض لغزش به سمت روش‌هاي نامناسب ارتباطي آن را شناسايي و اصلاح كنيد.

اصل اول: مراقب آب و هواي فضاي ارتباطي‌ خود باشيد

وضعيت آب و هواي رابطه‌‌ی شما چطور است، گرم، سرد يا گاهي توفاني؟ شما مي‌توانيد دماي منزل‌تان را برخلاف وضعيت آب و هواي خارج از آن كنترل كنيد. شما مي‌توانيد با يادگيري مهارت‌های لازم آب و هواي ارتباطي‌تان را معتدل نگه داريد.

البته تنظيم اين آب و هوا در اوضاع و شرايط دشوار و سخت زندگي كار آساني نيست. هر چه هيجاني‌تر باشيد، ارتباط غير تهاجمي و مناسب سخت‌تر مي‌شود. وقتي عصباني و مضطرب هستيد گوش دادن دشوارتر مي‌گردد. وقتي درباره‌ی موضوعات حساس و اختلاف‌نظرها صحبت مي‌كنيد، رعايت اصول ارتباطي چندان آسان نيست.

اصل دوم: آرامش خود را حفظ کنید

اگر متوجه مي‌شويد كه صداي‌تان بلندتر شده است، به تندی صحبت مي‌كنيد و يا آهنگ صدای‌تان خصمانه و عصباني است، احتمال از كنترل خارج شدن گفت‌وگوي‌تان بسیار است. پس مكث كنيد و كارهاي ضروري را براي آرام شدن انجام دهيد و سپس به بحث ادامه دهيد.

مثال

مجيد: تو من را پيش خانواده‌ات تحقير كردي!

نسرين: من فقط مي‌خواستم سربه سرت بذارم!

مجيد: سر به سرم بذاري؟ تو اسم اين كار را شوخي مي‌ذاري؟ تو باعث شدي آن‌ها فكر كنند من يك مرد تنبل و بي فكر و مسؤوليت هستم. تو گفتي تو اداره تمام روز از پشت ميزم تكان نمي‌خورم و تو خونه هم تمام مدت خوابم. اسم من را چه گذاشتي: "اعلي حضرت مجيد"، انگار كه من يك ديكتاتور بيرحم و تو يك زن مظلوم و رنج كشيده‌اي! خوب اگر اين‌طور مي‌خواي باشه، همين‌طور مي‌شم.

نسرين (با اخم و دلخوري): اوه! چه خبرته، حالا انگار چي گفتم كه به اعلي حضرت برخورده!

مجيد (فرياد مي‌زند): بس كن، خيلي بچه‌اي!

نسرين (فرياد مي‌زند) - ...

تحلیل

مجيد كه به خاطر حرف‌هاي نسرين داغ كرده بود، شروع به حمله كردن مي‌كند و نسرين نيز با دفاع و حمله‌ی متقابل پاسخ مي‌دهد. بدين ترتيب هيچ يك به افزايش دماي ارتباط‌شان و آرامش نداشتن خود
توجه نمی‌کنند و به رد و بدل كردن كلمات مسموم ادامه مي‌دهند.

افزايش سرعت كلام و بلندي صدا، دعوا و مشاجره را به دنبال دارد و اگر به‌موقع متوجه آن نشوید و آن را كنترل نكنيد، دعوا و مشاجره‌ای واقعي اتفاق ‌خواهد افتاد. در اين‌جا كارهايي كه مي‌توانيد براي كاهش دماي ارتباط‌ خود با همسرتان و حفظ آرامش یکدیگر انجام دهيد، به اختصار ذكر شده است.

· به محض اين‌كه متوجه اولين نشانه‌هاي بالا رفتن دمای ارتباطتان شديد، اقدامات لازم را انجام دهيد. نگذارید خیلی دیر شود!

· اصول ارتباط سالم  و بی‌تنش را رعايت كنيد. وقتي همسرتان شروع به انتقاد مي‌كند، شما هم
وسوسه مي‌شويد از او انتقاد كنيد، ولي اين كار فقط اوضاع را خراب‌تر مي‌كند.

· چند لحظه مكث كنيد تا آرامش خود را به‌دست آوريد.

· به چيزي كه در صحبت همسرتان درست و درك شدنی است گوش دهيد و سپس آن را بازگويي كنيد.

· حرف‌هايي را كه رد و بدل می شود، خلاصه كنيد.

· سؤال مناسبي را بپرسيد تا دوباره بحث به مسير اصلي برگردد: "فكر مي‌كني چه كمكي از دست من برمي‌آيد؟"؛ "دوست داري من چه‌كار كنم؟".

· بررسي كنيد كه چه چيز موجب منحرف شدن شما از مسير اصلي مي‌شود: "ما داشتيم خوب صحبت مي‌كرديم، ولي يك‌دفعه صدايمان بلند شد. بذار ببينم چه چيز باعث شد عصباني شويم".

· اگر آب و هواي فضاي ارتباطي‌تان خيلي داغ شده است، بهتر است كه براي يكي دو ساعت ازهم
جدا شويد، صحبت درباره‌ی موضوع را متوقف كنيد و بکوشيد آرامش خود را به دست آورید. اين فاصله‌ی زماني هيجان‌هايي را كه مرتب در حال تشديد است، آرام می‌كند و فرصتي فراهم مي‌سازد تا بهتر فكر كنيد. اين كار موجب مي‌شود كه وقتي دوباره پيش هم برمي‌گرديد، گفت و گوي بهتري درباره‌ی موضوع داشته باشيد.

اصل سوم: با كار و مشغله‌ی بيش از حد باعث استرس خود نشوید.

احتمال مشاجره و دعوا وقتي بيشتر است كه از نظر فيزيولوژيك تحت استرس‌هايي مثل گرسنگي، خستگي، بيماري و يا كار زياد قرار دارید. جالب است كه بهترين پادزهر براي چنين مواردي اين است كه به آن آگاه باشید و به همسرتان نيز اطلاع دهيد. اگر به همسرتان بگوييد كه کسل، گرسنه و یا خسته‌اید و به‌خاطر همين تحريك پذيرتر از معمول شده‌اید، احتمالاً هر دو بيشتر مراقب خواهيد بود كه چطور با هم حرف بزنيد، به يكديگر گوش دهيد و يا بهانه‌گيري‌هاي يكديگر را تفسير كنيد.

مثال

نسرين: مثلاً لولاي در را درست كردي! باز هم كه اين صداي گوشخراش را مي‌ده. اگر الان آن را درست نكني، جيغ مي‌كشم.

مجيد: بس كن، چقدر به جون من نق مي‌زني.

نسرين (فرياد مي‌كشد): از دست تو و بي خيالي‌هايت خسته شدم. ديگه تحمل ندارم.

تحلیل

نسرين خسته و عصباني است ولي اين موضوع را به مجيد نمي‌گويد و مجيد نيز شكايت او را حمل بر نق زدن مي‌كند و اين مسأله باعث بروز تنش در روابط آن‌ها مي‌شود. اگر نسرين ابتدا وضعيت جسمي يا خُلقي خود را توضيح مي‌داد و سپس از صداي در شكايت مي‌كرد، به احتمال زیاد اوضاع به گونه‌ای دیگر بود:

نسرين: بچه‌ها امروز خيلي خسته‌ام كردند. هيچ‌وقت اين‌قدر به صداي در حساس نبودم ولي الآن هر بار كه در باز و بسته مي‌شه، مي‌خوام جيغ بكشم.

مجيد: من به آن روغن ‌زدم، نمي‌دونم چرا باز هم صدا مي‌ده؟ الآن يك بار ديگر به آن نگاه مي‌كنم. چطوره بري يك كمي استراحت كني، من مواظب بچه‌ها هستم.

روشن است كه بهترين دارو براي خستگي خواب؛ براي گرسنگي غذا؛  براي بيماري استراحت و براي كار و مشغله‌ی زياد دست كشيدن از كار است. به‌طور كلي وقتي از نظر جسمي يا ذهني خسته‌ايد، ساده‌ترين و بهترين كار اين است كه به طور موقت همه‌ی كارها را كنار بگذاريد تا تنش و خستگي‌تان كاهش یابد.

البته پيشگيري بهتر از درمان است. اگر متوجه مي‌شويد كه در زمان‌هاي خاصي تحريك‌پذيری شما بیشتر است مرتب سر مسايل جزئي با هم مشاجره مي‌كنيد، مي‌توانيد با توافق‌هاي ساده‌اي از بروز آن پيشگيري كنيد:

- درباره‌ی موضوعات مهم و حساس قبل از شام صحبت نكنيم.

- درباره‌ی موضوعات مهم و حساس –مثلاً- پس از ساعت 11 صحبت نكنيم.

- درباره‌ی موضوعات مهم و حساس جلوي بچه‌هاي صحبت نكنيم.

- درباره‌ی موضوعات مهم و حساس به محض ورود به منزل صحبت نكنيم.

بنابراين شرايط آب و هواي زندگي زناشويي‌تان چيزي است كه خود شما آن را تنظيم مي‌كنيد. مي‌توانيد تصميم بگيريد با داد و فرياد آن را توفاني كنيد و يا با تشخیص بموقع نشانه‌هاي هشداردهنده‌ی خطر اقدامات لازم را براي آرام كردن اوضاع انجام دهيد.

منبع:مهارت هاي ارتباطي همسران، دكتر فهيمه فتحعلي لواساني، دكتر محمد كاظم عاطف وحيد، احمد رضا محمد پور