پيوند واقعي ازدواج نيازمند اطلاعات دقيق و مناسب در خصوص ماهيت زندگي مشترك و همچنين غلبه بر اطلاعات نادرست و سوءتفاهمات فراواني است كه در اين خصوص وجود دارد. معمولاً از زندگي مشترك و ازدواج در جامعه برداشتهايي رواج دارد كه از نوع افسانه و توهمات خيالي است و با واقعيت نسبتي ندارد.
بايد توجه كنيم كه ازدواج يك توافق ايستا و سكنيگزيني بيحركت نيست كه به قول قصه دختر شاه پريان، مردم پس از ازدواج «شادكام و خرم» تا آخر عمر به زندگي ادامه دهند. بلكه ازدواج يك پديده همواره پويا است كه يا روبه رشد است و يا در حال نزول و وارفتگي است.
بنابراين گام نخست، توهمزدايي از مفهوم ازدواج است. ما نياز داريم كه افسانههاي رايج در خصوص ازدواج را در ذهن خود تصفيه كنيم و مهارت لازم براي عبور از مراحل مختلف ازدواج را در خود ايجاد کنيم.
افسانههاي رايج در خصوص زندگي مشترك:
در اينجا افسانهها يا باورهاي رايج در خصوص ازدواج را با هم مرور ميكنيم. توجه کنید كه واژهی «واقعاً» با چه فراواني تكرار ميشود. اين واژه نشانگر اين زمينهی ذهني در بسياري از ماست كه برخي اوقات يك عشق مجازي و غلط شما را گول زده و شما فكر ميكنيد كه «عشق درست و واقعي است» (يعني اگر ازدواج شما موفق نبوده به اين دليل است كه عشقتان به يكديگر واقعي و اصيل نبوده است).
اين ايدهی قابلتوجه (و البته نادرست) كه فقط يك نوع از عشق يگانه، خاص و كامل وجود دارد و هر كس وقتي آن را تجربه كرد بايد به سرعت آن را تشخيص دهد، را به هنگام توضيح مرحلهی دوم ازدواج به طور مبسوط بحث خواهيم كرد.
1- چون ما به يكديگر عشق ميورزيم؛ بنابراين تا آخر شادمانه و با سعادت با يكديگر زندگي خواهيم كرد.
2- اگر واقعاً همديگر را دوست داشته باشيم، نتيجهی طبيعياش ازدواج موفق و شادماني (سعادت) خواهد بود.
3- اگر همسرم واقعاً مرا دوست داشته باشد، مرا به خوبي درك خواهد كرد.
4- اگر عشقمان به يكديگر سرد شود، ازدواجمان معناي خودش را از دست خواهد داد.
5- افرادي كه واقعاً به يكديگر عشق ميورزند مشكلي با هم نخواهند داشت و افرادي كه با هم مشكل دارند، نه تنها يكديگر را دوست ندارند بلكه ازدواجشان نيز موفق نيست و به هر حال افراد پخته و بالغي نخواهند بود.
6- اگر عشق من به همسرم از بين رفته و سرد شده است، بهتر است كه رابطه را تمام كنيم. چون رابطهی بدون عشق، ناپايدار است. وقتي عشق به سردي ميگرايد، نشانهی آن است كه از رابطهی واقعي خبري نيست و زمان جداشدن فرا رسيده است.
7- ما اكنون از با هم بودن خشنود نيستيم و احساس شادماني نميكنيم، اين نشان ميدهد كه از همان اول بين ما عشق واقعي وجود نداشته است.
8- ما اگر خودمان نتوانيم به يكديگر كمك كنيم (مشكلات زندگي مشتركمان را حل و فصل كنيم) هيچ كس ديگري نميتواند به ما كمك كند.
چهار مرحلهی تحولي ازدواج:
به ياد داشته باشيم كه ازدواج موفق يك پديدهی روبهرشد و تحولي است؛ يعني همانگونه كه كودك وقتي به دنيا ميآيد تمام توانمندي و ظرفيت و مهارتهايش بايد در فرآيند زمان، رشد و تحول کند، تا به مرور در اثر تعامل فعال با زندگي و محيط پيرامونش و با تكيه بر «يادگيري» مداوم تجلي پيدا كند، ازدواج نيز پديدهاي است تحولي كه از چهار مرحله عبور ميكند.
همواره ازدواج در فرآيند رشد خود مراحل مشخصي را تجربه ميكند تا اينكه به بلوغ و پختگي پايدار ميرسد. برخي ازدواجها نيز پيش از اينكه مراحل تحولي خود را پشت سر بگذارند به اتمام ميرسند. درحالي كه برخي ديگر از ازدواجها در عين حال كه پايدار ميمانند و به حيات خود ادامه ميدهند اما در يك مرحله خاص از حركت بازميايستند، تثبيت شده و گير ميافتند.
مراحل تحولي ازدواج:
1- درگيري عاطفي و رابطهی عاشقانه
2- ماهعسل
3- تعارض و چالش
4- حل مسأله و سازگاري پويا
درگيري عاطفي:
اين مرحلهی عاشقشدن است. اين مرحله ميتواند، هيجانبخش و نشاطزا باشد. تحت تأثير عشق رمانتيك، هر يك از طرفين رابطه بهترين بخش (نقاط قوت و زيباييهاي خود) را به ميدان ميآورند و به طور همزمان طرف مقابل، خود را ايدهآليز و يا فردي آرماني ميكند؛ يعني خود را نسبت به نقايص و مشكلات فرد مقابل كاملاً كور ميسازد (نميخواهد ببيند).
ماهعسل:
طي اين مرحلهی خاص از ازدواج (نخستين سفر ماهعسل كه غالباً زوجين در آغاز سفر ميروند) اثرات مسحوركننده و سكرآور عشق رمانتيك كمكم رنگ ميبازد و هر يك از زوجين بدون ارادهی قبلي ناخواسته شروع ميكنند به ديدن اين نكته كه همسر انتخابيشان به طور مطلق كامل و بينقص نيست. ممكن است هيچ عامل خاصي باعث اين توهمزدايي اوليه نشده باشد؛ يعني لازم نيست كه حتماً اتفاق خاصي رخ دهد تا زوجين مرحلهی توهمزدايي «زوج مطلقاً بيعيب» را شروع كنند. اين واقعه ممكن است صرفاً نتيجه سوءتفاهماتي باشد كه در خصوص عشق رمانتيك وجود دارد و شايد به اين معنا باشد كه تفاوتهاي طبيعي افراد كمكم خود را نشان ميدهند.
تعارض و درگيري:
تعارض زماني خود را نشان ميدهد كه هر يك از افراد براي دستيابي به «فرديت» خود و ارضاء نيازهاي خود تلاش ميكند. توهمزدايي، با وعدههايي كه عشق رمانتيك ارائه كرده است، تكميل ميشود؛ يعني در اين مرحله غالباً افراد فكر ميكنند كه فقط اگر طرف مقابلشان تغيير كند عشق رمانتيك دوباره بازخواهد گشت كه البته آنها در اشتباهاند.
در اين مرحله است كه يكي يا هر دو زوج ممكن است فكر كنند كه ازدواجشان اشتباه وحشتناكي بوده است. (من نميبايست با اين فرد ازدواج ميكردم، تصميم از آغاز غلط بوده است.)
بیشتر مردم در اين مرحله از زندگي مشترك غالباً از هم جدا ميشوند و طلاق ميگيرند؛ يعني در مرحلهی تعارض و كشمكش. تعارض و كشمكش ممكن است يك درگيري و دعوي رودررو باشد و يا به شكل يك نفرت و خشم پنهاني و پوشيده. در هرحال ازدواج در اين مرحله نبايد پايان بپذيرد؛ چراكه اين مرحله غالباً عمومي است و براي رسيدن به يك زندگي پويا بايد اين مرحله را يك عبورگاه يا مرحله گذار دانست تا بتوان به مرحلهی چهارم كه «راهحل» است رسيد. لازم است بياموزيم كه چگونه با استفاده از مهارتهاي ارتباطي، در اين مرحله به طور موثر با يكديگر مذاكره و گفتوگو كنيم تا بتوانيم وارد مرحلهی چهارم شويم.
حل تعارض مثل سقف زدن با هم است تا اساس و كف ساختمان بعدي را با هم بنا كنيم همانند يك ساختمان چند طبقه كه سقف هر طبقه كف طبقه بالايي است. به نظر ميرسد كه بیشتر جداييها و طلاقها به اين دليل به وقوع ميپيوندند كه مردم معتقدند تعارض و درگيري، نشان از پايان رابطه است. ولي چنين نيست! تعارض و درگيري مانعي است كه هر زوجي براي رسيدن به مرحلهی برتر بايد از روي آن بپرند تا بتوانند «هدف» اصلي را كه همان ازدواج موفق است به دست آورند.
حل مسأله و سازگاري پويا:
در اين مرحله تعارضات با استفاده و بكارگيري مهارتهاي ارتباطي برطرف ميشود و هر فرد به طور وسيعي رشد فردي ميکند. در اينجاست كه لذت يك اتحاد مثبت و ايمن را ميتوان چشيد. اکنون بايد نسبت به «شبهه حل تعارضات» از طريق اجتناب و كنارهگيري از يكديگر آگاه بود. اغلب بين زوجين پيش ميآيد كه از طريق اجتناب و طفرهروي، مشكل و تعارض به وجود آمده را به طور موقت حل ميكنند. برخي اوقات «حل و فصل موقتي تعارض» از طريق اجتناب انجام ميشود. اينگونه نتايج در ازدواجهاي در هم و برهم يا سربازكردن مجدد موضوع مورد تخاصم در آينده به اين معناست كه هرگز به مرحلهی چهارم نرسيدهاند.
اين نكته بسيار مهم است كه بدانيم اگر حتي دلايل اوليهاي كه باعث ازدواج دو نفر با هم شده دلايل خوب و معقول و درستي نبوده است؛ باز هم چنانچه زوجين بخواهند و تلاش كنند تا از گامها و مراحل بيان شده استفاده كنند قادر خواهند بود كه ازدواج كنشور و رابطهی عميق و صميمي را با يكديگر پايهريزي کنند.
دكتر علي صاحبي
|