مقالات آموزشی

 

 

 

مشاورین حاضر در کلینیک
آتنا سادات میررجائی
آزاده امیر
فاطمه قانعی مطلق
میترا ضیایی عاقل
مریم مرواریدی
عطیه تقوی
محمدرضا سعیدی
محمد حسین سلمانیان
مینا شعبان زاده
هانیه میر
سمیه قاصری
حسین چم حیدری
جانان محبوبی
سمانه خمسه ای
محمدرضا ودادمفرد
سعیده باقری
سارا خواجه افضلی
طیبه صابر
محمدرضا صنم یار
سیما سیفی
اختلالات رفتاری کودکان
4-کودک و نوجوان 1-کودک 2-اختلالات رایج کودکان 1-معرفی اختلالات کودکاناختلالات رفتاری کودکان
ارسال شده در تاریخ: 2 اسفند 1393

کودکان، گل‌های باغ زندگی، ثمرات زندگی خانوادگی و آینده‌سازان جامعه و مملکت هستند. در روزگار ما، وجود آن‌ها توجه بیشتری را از جانب والدین و اولیای امور آن‌ها از جمله مدارس و ... می‌طلبد. اما در عین حال، انواع مشکلات و مسائلی را که خانواده‌ها با آن دست به گریبانند، بر تربیت و شخصیت آن‌ها تأثیر می‌گذارد؛ از جمله مسائل اقتصادی، اجتماعی، افزایش جمعیت و تراکم، زندگی شهرنشینی و تجمل‌گرایی.

باید توجه داشت که بسیاری از اختلالات روانی که در بزرگسالی به چشم می خورد ریشه در مشکلات دوران کودکی و نوجوانی دارد؛ مشکلاتی در خانواده‌ها از جمله: اختلاف بین والدین، طلاق، فقر، اعتیاد و ... همه بر شکل‌گیری شخصیت کودک تأثیر می‌گذارد و باید توجه داشت که رفتار کودک در واقع بازتاب و آینه‌ای از وجود پدر و مادر و فضای حاکم بر خانواده‌ی اوست.

وقتی که پدری از طرفی، به فرزند می‌گوید که «دروغگویی بد است» اما پشت تلفن یا دم در منزل که با او کار دارند، از او می‌خواهد که «بگو من نیستم»فرزند او دچار سردرگمی می‌شود که «حقیقت چیست؟» و «کدام کار درست و کدام خطاست؟»

پس ابتدا خودِ آن‌ها باید الگوی مناسبی برای فرزندان‌شان باشند و انتظار چیزهایی را که خود رعایت نمی‌کنند از آن‌ها نداشته باشند و شرایط تربیت صحیح را نیز برای آن‌ها فراهم سازند.

از جمله از رفت و آمدهای نامناسب و شرکت در مجالس غیر اخلاقی بپرهیزند. از آوردن برخی وسایلی که برای کودک و نوجوان انحراف ذهنی و اخلاقی ایجاد می‌کنند از جمله ماهواره و فیلم‌های مبتذل در محیط خانه دوری کنند. بر معاشرت‌ها و دوستی‌های آن‌ها نظارت صحیحی داشته باشند تا صحنه‌هایی را که این روزها بسیار دردناک و تأسف‌بار است و دامن گیر نسل کم سن‌تری شده از جمله:انواع خلاف‌ها و بزهکاری‌ها، اعتیاد، دختران فراری، دزدی‌ها و ... کمتر شاهد باشیم.

در این نوشته، در خصوص اختلالات رفتاری کودکان که شاید تعریف واضحی در منابع راجع به آن نشده باشد، به اجمال سخن می‌گوییم. قبل از آن، بار دیگر خاطرنشان می‌شویم که رفتار والدین از جمله تنبیه و تشویق به موقع و عدم مقایسه با فرزندان خود و دیگران، بر آن‌ها تأثیر بسزایی دارد.

اختلالات رفتاری شامل مجموعه‌ای از ملاک‌ها و معیارها می‌شود. از جمله رفتارهایی که ناهنجاری زاست و با هنجارهای تربیتی، اخلاقی، اجتماعی، همخوان نیست و باعث ایجاد مشکل در خانواده، محیط تحصیلی و ... می‌شود و عملکرد کودک را مختل می‌سازد. پس از این مقدمه به دو دسته اختلال شایع‌تر می‌پردازیم.

اختلال بیش‌فعال ـ نقص توجه

شاید بسیاری از شما، کودکی را دیده باشید که در مجالس و مهمانی‌ها یک جا بند نمی‌شود، مرتب به قول معروف از در و دیوار بالا می‌رود، وسایل را به هم می‌ریزد، وسط صحبت دیگران می‌پرد و در حقیقت بمبی از انرژی است. اصولاً مادر چنین کودکی شکایت می‌کند که بچه او پرحرف، کم خواب، دچار حواس پرتی (گاهی زمین می‌خورد)است، کاری را به اتمام نمی‌رساند، پای تلویزیون بند نمی‌شود و غذایش را به تمامی نمی‌خورد. اگر این کودک به سنین مدرسه رسیده باشد، سرِ کلاس آرام نمی نشیند، با بغل دستی خود حرف می زند، از جا بلند می‌شود، تمرکز ندارد، املا را جا می‌اندازد و اصولاً با وجود هوش خوب، اُفت تحصیلی پیدا می‌کند.

 این اختلالADHDنامیده می‌شود، معمولاً قبل از سن 7 سالگی نمود دارد، حداقل باید 6 ماه طول کشیده باشد تا تشخیص داده شود و از لحاظ جنس، در پسرها بیشتر از دخترها مشاهده می‌شود. برخی از این کودکان از اختلالات دیگری چون: اختلالات اضطرابی و افسردگی، اختلال خواندن، نوشتن یا ریاضیات رنج می‌برند.

برخی از عوامل از جمله: مواجهه با سموم در دوره‌ی قبل از تولد، زودرسی و صدمه قبل از تولد به دستگاه عصبی جنین، عفونت‌ها و ارث بودن را در ایجاد آن دخیل دانسته‌اند. تغییرات دستگاه عصبی مرکزی و مواد مترشحه آن مثل دوپامین، نوراپی نفرین، محدودیت هیجانی و محرومیت‌های خانوادگی از دیگر عوامل‌اند.

این کودکان در شیرخوارگی به برخی محرک‌ها مثل صدا، نور و حرارت حساس هستند. اعتماد به نفس منفی، بیش‌فعالی، بی‌ثباتی هیجانی، میدان توجه کوتاه، تکانشگری (از جا پریدن)، اختلال حافظه و یادگیری، نقایص گفتاری در آن‌ها دیده می‌شود. ممکن است تغییراتی در نوار مغز آن‌ها دیده شود. با درمان، ابتدا بیش‌فعالی و سپس حواس‌پرتی برطرف می‌شود. بیشتر کودکان با بالا رفتن سن، بهبود نسبی می‌یابند و در 15% موارد، نشانه‌ها تا دوران بزرگسالی، دوام می‌آورند. برخی کودکان همزمان دچار اختلال سلوک که بعدا اشاره می‌کنیم، هستند.

بسیاری از این کودکان دچار بی‌توجهی و یا رفتارهای تنبیهی نابجا از طرف والدین در خانه یا مدرسه و ناسازگاری با همسالان می‌شوند که بیشتر باعث صدمه خوردن به عزت نفس آن‌ها می‌گردد. درمان‌های مختلف دارویی مثل: محرک‌ها (ریتالین)، ضد افسردگی‌ها (ایمی پرامین)، کلونیدین، فلتوگزتین و ... برای آن‌ها به کار می‌رود. یک برنامه‌ی چندوجهی شامل روان درمانی انفرادی، تعدیل رفتار، مشاوره‌ی والدین و درمان اختلالات یادگیری، ساختاری صحیح از پاداش و تنبیه برای آن‌ها باید در نظر گرفته شود.

اختلالات رفتار تخریبی:

اختلال سلوکConduct Disorder

الگویی تکراری و مداوم رفتاری است که در آن حقوق اساسی دیگران، مقررات یا هنجارهای اجتماعی ـ اخلاقی عمده متناسب با سن، زیر پا گذاشته می‌شود، شامل رفتارهایی مثل:

1ـ رفتار پرخاشگرانه که ممکن است سبب صدمه‌ی جسمی به مردم یا حیوانات شود؛

2ـ تخریب اموال؛

3ـ تقلب یا دزدی؛

4ـ نقض جدی قوانین؛

برای تشخیص اختلال سلوک حداقل سه یا چند رفتار باید به مدت سه ماه طول کشیده باشد.

عواملی چون سطح پایین اجتماعی، اقتصادی، روش تربیتی خشن و تنبیهی، اختلالات خانوادگی و فقدان نظارت مناسب والدین در ایجاد آن مؤثرند. رفتارهای دیگر مثل:

1ـ زورگویی و قلدری؛

2ـ تهدید کردن؛

3ـ بیرون ماندن از خانه با وجود منع

والدین، گریز از خانه و مدرسه، آتش‌افروزی، قساوت جسمی نسبت به افراد و حیوانات در آن‌ها دیده می‌شود.

بسیاری از والدین این کودکان، مبتلا به اختلال شخصیت ضد اجتماعی و وابستگی به الکل هستند. طلاق به خودی خود یک عامل خطرساز محسوب می‌شود. مثل ADHD، در این کودکان نیز تغییرات مواد مترشحه‌ی مغزی مثل دوپامین و سروتونین و نوراپی نفرین، دیده می‌شود.

 این کودکان، چندان کوششی برای پنهان کردن رفتار ضد اجتماعی خود نمی‌کنند. افکار و ژست‌های خودکشی در این‌ها شایع است. اغلب از نظر اجتماعی، کنارگیر یا منزوی هستند. برخی از این‌ها با افرادی مثل خود دوست شده و گروه‌هایی را تشکیل می‌دهند. از هر گونه الگوی ثابت انضباطی گریزان هستند.

در این‌ها عملکرد ضعیف در مدرسه، اضطراب و نشانه‌های افسردگی، اختلالات یادگیری و سوء‌مصرف مواد دیده می‌شود. هر چقدر نشانه‌ها در سنین پایین‌تری شروع شود، پیش آگهی، بدتر است. در درمان آن‌ها باید ساختار محیطی همراه با مقررات در نظر گرفته شود. روان درمانی انفرادی معطوف به ارتقای مهارت‌های حل مسأله، مورد استفاده قرار گیرد. درمان دارویی با داروهایی مثل «هالوپریدول»، «کاربامازین»، «فلئوگزتین»به کار گرفته می‌شود. مشاوره و روان‌درمانی خانواده و توجه به مسائل همه‌جانبه دخیل در ایجاد اختلال، اهمیت بسزایی دارد.

در پایان، بار دیگر بر اهمیت رفتار و برخورد اطرافیان با کودک که در ابتدا خمیری پاک و دست نخورده دارد (هر چند از طرفی دیگر، مسائل ارث و ژنتیک نیز از همان ابتدای تولد، همراه اوست) در شکل‌گیری شخصیت او، تأکید می‌کنیم و پدران و مادران گرامی را به بازنگری دیگری در اعمال، افکار و گفتار خود با آن‌ها، توجه می دهیم

اقدام کننده: واحد تولید محتوای کلینیک روان درمانی صبا
تعداد مشاهده: 1568